Tư duy phát triển và Tư duy cố định – Growth mindset and Fixed mindset
Những gì bạn nghĩ sẽ ảnh hưởng đến kết quả bạn làm
ThS. Phạm Văn Minh, P.Trưởng Khoa Quản trị kinh doanh
Tư duy phát triển hay tư duy cố định, cách chúng ta nghĩ về bản thân và khả năng định hình cuộc sống, cách chúng ta nghĩ về trí tuệ và tài năng của mình không chỉ ảnh hưởng đến việc cảm nhận mà còn ảnh hưởng đến kết quả đạt được, cho dù chúng ta có dựa trên thói quen mới hay phát triển các kỹ năng mới.
Tư duy phát triển có nghĩa là bạn tin rằng trí thông minh và tài năng của bạn có thể được phát triển theo thời gian. Tư duy cố định thì tin rằng trí thông minh là cố định – vì vậy nếu bạn không giỏi một thứ gì đó, bạn có thể tin rằng bạn sẽ không bao giờ giỏi nó.
Nhà tâm lý học Carol Dweck, từ Đại học Stanford, là nhà nghiên cứu đầu tiên khám phá ý tưởng về tư duy cố định và tăng trưởng. Tiến sĩ Dweck mô tả về hai loại tư duy này là hai cách mà người ta nghĩ về trí tuệ hay khả năng của mình:
- Tư duy cố định: trong tư duy này, mọi người tin rằng trí thông minh của họ là cố định và tĩnh.
- Tư duy phát triển: theo tư duy này, mọi người tin rằng trí thông minh và tài năng có thể được cải thiệnthông qua nỗ lực và học tập.
Những người có tư duy cố định thường tin rằng mức độ thông minh và khả năng của họ là bẩm sinh. Theo cách nói của Tiến sĩ Dweck, những người có tư duy cố định tin rằng “họ có một số lượng trí thông minh nhất định”. Tuy nhiên, đối với những người có tư duy phát triển, họ hiểu rằng việc không biết hoặc không giỏi một thứ gì đó có thể chỉ là trạng thái tạm thời, vì vậy họ không phải cảm thấy xấu hổ hoặc cố gắng chứng tỏ mình thông minh hơn hiện tại.
Tiến sĩ Dweck nói rằng trong tư duy phát triển, “Sinh viên hiểu rằng tài năng và khả năng của họ có thể được phát triển thông qua nỗ lực, kiên trì và có phương pháp giảng dạy của thầy cô tốt”.
Tư duy phát triển là gì?
Tư duy phát triển coi trí thông minh và tài năng là những phẩm chất có thể phát triển theo thời gian. Tư duy phát triển đơn giản là mọi người tin rằng trí thông minh và tài năng của mình có thể được cải thiện thông qua nỗ lực và hành động thường ngày.
Những người có Tư duy phát triển cũng nhận ra rằng thất bại là một phần cần thiết của quá trình học tập và mọi người ‘phục hồi’ bằng cách tăng cường nỗ lực tạo động lực cho các hành động tiếp theo. Loại tư duy này coi ‘thất bại’ là tạm thời và có thể thay đổi được, và như vậy, tư duy phát triển là rất quan trọng cho việc học tập, khả năng phục hồi, tạo động lực và nâng cao hiệu suất của mỗi người.
Những người có Tư duy phát triển có nhiều khả năng:
- Học tập suốt đời
- Tin rằng trí thông minh có thể được cải thiện
- Nỗ lực hơn nữa để học hỏi
- Tin rằng nỗ lực dẫn đến làm chủ bản thân
- Tin rằng thất bại chỉ là tạm thời
- Xem phản hồi như một nguồn thông tin
- Sẵn sàng chấp nhận thử thách
- Xem thành công của người khác như một nguồn cảm hứng
- Xem phản hồi như một cơ hội để học hỏi
Tư duy cố định là gì?
Với những người Tư duy cố định sẽ tin rằng các thuộc tính như tài năng và trí thông minh là cố định, họ tin rằng chúng sinh ra với mức độ thông minh và tài năng thiên bẩm mà chúng sẽ đạt được khi trưởng thành.
Những người có Tư duy cố định thường né tránh những thử thách trong cuộc sống, dễ dàng bỏ cuộc và trở nên bị đe dọa hoặc đe dọa bởi thành công của người khác. Điều này một phần là do tư duy cố định không coi trí thông minh và tài năng là thứ mà bạn có thể phát triển trong tương lai.
Tư duy cố định có thể dẫn đến suy nghĩ tiêu cực. Ví dụ, một người có Tư duy cố định có thể thất bại khi tin rằng mình không đủ thông minh để trở thành một sinh viên xuất sắc hay tốt nghiệp thủ khoa sau này. Trong khi đó, một người có Tư duy phát triển có thể thất bại trong một vài môn nhưng họ tin rằng họ có thể trở nên xuất sắc nếu họ dành nhiều thời gian hơn để học hỏi và luyện tập.
Những người có Tư duy cố định tin rằng bất kể bạn có nỗ lực bao nhiêu thì kết quả cũng sẽ không thay đổi:
- Tin rằng trí thông minh và tài năng là cố định
- Tránh thử thách để tránh thất bại
- Bỏ qua phản hồi từ những người khác
- Cảm thấy bị đe dọa bởi thành công của người khác
- Che giấu khuyết điểm để không bị người khác đánh giá
- Hãy tin rằng nỗ lực là vô ích
- Xem phản hồi dưới dạng phê bình cá nhân
- Bỏ cuộc dễ dàng
Tiến sĩ Carol Dweck trong nghiên cứu của mình cũng cho thấy, trái ngược với quan điểm phổ biến, việc không khen ngợi tài năng hay khả năng thiên bẩm sẽ có lợi hơn mà hãy khen ngợi quá trình. Đặc biệt, nỗ lực, chiến lược, sự bền bỉ và “khả năng tự phục hồi” cần được khen thưởng. Các quy trình này đóng một vai trò quan trọng trong việc cung cấp phản hồi mang tính xây dựng và tạo ra mối quan hệ tích cực giữa sinh viên và giáo viên.
Dweck trong một bài báo năm 2015 cho rằng nỗ lực là một phần quan trọng của Tư duy phát triển, nỗ lực phải là một phương tiện để học hỏi và cải thiện. Khi nuôi dưỡng Tư duy phát triển, hãy tiếp tục nói với bản thân rằng “nỗ lực thật nhiều” sau khi hoàn thành nhiệm vụ, tìm cách cải thiện trong những lần tiếp theo.
Học cách để phát triển Tư duy phát triển:
- Nhận thức rằng, về mặt khoa học, bạn có thể cải thiện bộ não của mình thông qua học hỏi và trải nghiệm để ‘tái tạo’ bộ não, từ đó, có thể giúp bạn thông minh hơn.
- Loại bỏ tiếng nói bên trong ‘tư duy cố định’: Hãy lật lại những suy nghĩ như ‘Tôi không thể làm được điều này’, thành ‘Tôi có thể làm được điều này nếu tôi tiếp tục luyện tập’.
- Thưởng quá trình: Mặc dù trong thực tế có những người khen ngợi kết quả xuất sắc, nhưng bạn hãy khen ngợi quá trình và nỗ lực cả bản thân.
- Nhận phản hồi: Hãy thường xuyên nhận phản hồi từ người khác để để “nâng cấp” bản thân, từ đó tạo động lực để mình tiếp tục.
- Ra khỏi vùng an toàn: Đủ can đảm để rời khỏi vùng an toàn của bạn để giúp nuôi dưỡng Tư duy phát triển. Khi đối mặt với một thử thách, hãy cố gắng chọn phương án khó hơn sẽ cho phép bạn phát triển.
- Chấp nhận thất bại như một phần của quá trình: Thất bại, thất bại và bối rối ban đầu đều là một phần của quá trình học tập! Khi thử một điều gì đó mới, hãy coi những ‘thất bại’ là để làm lại cho tốt hơn.
Kết luận
Tư duy phát triển là niềm tin về trí thông minh và khả năng có thể được nuôi dưỡng thông qua học tập và nỗ lực liên tục. Những người có Tư duy phát triển coi thất bại là một phần cần thiết của quá trình học tập và thoát khỏi ‘thất bại’ bằng cách nỗ lực ngày càng nhiều để có được kết quả tốt hơn trong tương lai. Bằng chứng hạn chế từ khoa học thần kinh cho thấy não của những người có Tư duy phát triển hoạt động tích cực hơn so với những người có Tư duy cố định – đặc biệt là trong các lĩnh vực liên quan đến sửa lỗi và học tập. Chính vì điều này, mỗi người trong số chúng ta hãy luôn rèn luyện bộ não của mình theo tinh thần Growth mindset.
- https://www.mindsethealth.com/matter/growth-vs-fixed-mindset
- Yeager, D. S., Hanselman, P., Walton, G. M., Crosnoe, R., Muller, C. L., Tipton, E., … Dweck, C. S. (2019). A national experiment reveals where a growth mindset improves achievement.
- Dweck, C. S., & Yeager, D. S. (2019). Mindsets: A view from two eras. Perspectives on Psychological Science.
- Dweck, C.S. (2006). Mindset: The new psychology of success. Balantine Books, NewYork.
- Website: https://mindsetonline.com.
